O uso de nanopartículas nos alimentos procesados é un tema bastante descoñecido para o público en xeral. Como dato podemos achegar que o 32% dos participantes dunha enquisa realizada por RISEGAL en 2019, descoñecian totalmente esta aplicación.
A tecnoloxía que manexa materia en escala nanométrica obtén constantes resultados que buscan aplicación en todo tipo de usos para o home. Un dos campos nos que xa se está aplicando hai un tempo e no que se segue innovando é no sector alimentario. É unha tecnoloxía en auxe, con alto valor económico que necesita dun control sanitario e regulatorio adecuado. É importante por exemplo, determinar os posibles efectos toxicolóxicos para o home e ter coñecemento de como se comportan unha vez liberados ao medio ambiente.
Hoxe en día, diversos tipos de partículas de tamaño inferior a 100 nanómetros están a utilizarse na industria alimentaria, entre as que se pode citar: o óxido de titanio utilizado como aditivo para realzar a cor branca ou potenciar o sabor; distintas formas do ferro usado como colorante ou como micronutriente; e o dióxido de silicio utilizado como antiaglomerante (1, 2). Outra aplicación das nanopartículas é aquela na que se utilizan para conter compostos que se liberan nun momento determinado durante o procesado dos alimentos: as nanocápsulas. Estas adoitan ser de natureza orgánica, aínda que tamén se empregan compostos inorgánicos como as nanopartículas de silicio.
Aplicación da nanotecnoloxía na industria alimentaria
Esquema adaptado de Frontiers in Microbiology, 8, 2017
Non só polas súas características fisicoquímicas, senón polos perigos potenciais relacionados co tamaño, a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) publicou unha guía cos métodos necesarios para comprobar a inocuidade das nanopartículas para a saúde (3). Nestes tense en conta a morfoloxía, a interacción coa matriz alimentaria, a estabilidade, a mobilidade in vivo —por exemplo, o transporte a través de membranas celulares— e a persistencia no corpo, entre outros aspectos.
Un mesmo composto químico pode ter distinta toxicidade segundo o tamaño das partículas. Así, por exemplo, nunha revisión da prata usada como aditivo, próbase que hai alimentos onde hai unha porcentaxe de nanopartículas que, ao ser máis inestables, xeran a forma iónica que ten a capacidade de acumularse en distintos órganos animais. Por este motivo, recoméndase que as especificacións do aditivo deban incluír o tamaño, a distribución e porcentaxe de partículas en nanoescala (4).
En España hai un grupo de traballo multidisciplinar que forma a Rede Nacional de Nanotecnoloxía e está coordinada pola Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN). Na súa páxina web, AESAN publicou as presentacións que realizaron os distintos expertos na súa *VIII reunión, celebrada o 6 de novembro de 2020, que tratan sobre estudos in vitro, xenotoxicidade, toxicidade subcrónica, toxicocinética e toxicidade ambiental dos nanomateriais. Ademais inclúese unha actualización dos aspectos legais da nanotecnoloxía no marco da Unión Europea e un resumo dos capítulos da guía que publicou a EFSA para a avaliación de risco na cadea alimentaria e dos pensos. Unha das recomendacións da guía é a da realización de máis investigacións para facilitar dita avaliación.
Bibliografía consultada:
- RIKILT and JRC, 2014. Inventory of Nanotechnology applications in the agricultural, feed and 30 food sector. EFSA supporting publication 2014: EN-621, 125 pp 31
- RIVM letter report. 2019. Potential health risks of nanomaterials in food: a methodology to 32 identify signals and prioritise risks. DOI 10.21945/RIVM-2019-0191 33
- EFSA Scientific Committee, et al. 2018. Guidance on risk assessment of the application of 35 nanoscience and nanotechnologies in the food and feed chain: Part 1 on human and animal 36 health. EFSA Journal 2018; 16(7):5327
- Scientific opinion on the re-evaluation of silver (E 174) as food additive. EFSA Journal 2016; 14(1):4364